ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ : 15 ΜΑΙΟΥ 1919 Η 1η ΜΕΡΑΣΧΙΑ τΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗ

«… Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις!»

Του Κώστα Μπετινάκη

Την 15η Μαΐου του 1919, η 1η Μεραρχία του ελληνικού στρατού αποβιβαζόταν στη Σμύρνη, συνοδευόμενη όχι μόνο από ελληνικά πολεμικά σκάφη. Τη συνόδευαν επίσης αγγλικά, γαλλικά και αμερικανικά. Σε λίγη ώρα, ο ελληνικός στρατός θα έπαιρνε τον πλήρη έλεγχο της πόλης.

Ενενήντα τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται από την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη...
και την έναρξη της μικρασιατικής εκστρατείας. Στις 15 Μαΐου 1919 άρχισε να γράφεται ένα από τα δραματικότερα κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας του 20ού αιώνα.

Η «εντολή» του Συμμαχικού Συμβουλίου των νικητών του Α` Παγκοσμίου Πολέμου ήταν να τεθεί υπό ελληνική στρατιωτική κατοχή η Σμύρνη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε αστραπιαία απάντηση: «Είμεθα έτοιμοι.

Οι εθνικές βλέψεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας φάνηκε ότι γίνονταν πραγματικότητα. Ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη. Σύντομα η ελληνική παρουσία επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές, γύρω από την κατεχόμενη ζώνη. Τον Ιούλιο του 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών, που όριζε - μεταξύ άλλων - ότι η περιοχή της Σμύρνης θα βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση και κατοχή για πέντε χρόνια. Ύστερα από την περίοδο αυτή θα μπορούσαν οι κάτοικοι με δημοψήφισμα να αποφασίσουν την προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, το κόμμα των Φιλελευθέρων ηττήθηκε στις εκλογές και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα. Αυτό έδωσε την αφορμή στους συμμάχους να εκφράσουν καθαρότερα την αλλαγή της στάσης τους απέναντι στη χώρα.

Η έναρξη της μικρασιατικής εκστρατείας, η μεταβολή της σε τυχοδιωκτική περιπέτεια και, τελικά, το τραγικό τέλος της δίχαζαν τους πολιτικούς αντιπάλους παλαιότερα. Σήμερα, οι ριζικά διαφορετικές απαντήσεις των ιστορικών εξακολουθούν να φέρνουν στην επιφάνεια τα βαθιά χαραγμένα στη συλλογική μνήμη γεγονότα εκείνης της εποχής.

«Αποφασισμένη η ένωσις μετά της Ελλάδος!»

«Το πλήρωμα του χρόνου ήλθεν. Η Ελλάς εκλήθη υπό του Συνεδρίου της Ειρήνης να καταλάβη την Σμύρνην ίνα ασφαλίση την τάξιν. Οι ομογενείς εννοούσιν ότι η απόφασις αύτη ελήφθη διότι εν τη συνειδήσει των διευθυνόντων το Συνέδριον είναι αποφασισμένη η ένωσις της Σμύρνης μετά της Ελλάδος… Εννοώ ποία αισθήματα χαράς θα πλημμυρίσουν σήμερον τας ψυχάς… αλλά είμαι βέβαιος ότι η εκδήλωσις αύτη δεν θα λάβη ουδένα χαρακτήρα ούτε εχθρικότητος, ούτε υπεροψίας απέναντι ουδενός… Δεν εορτάζομεν την κατάλυσιν ενός ζυγού, διά να υποκαταστήσωμεν εις αυτόν την ιδίαν ημών επικράτησιν…»

(από το ιστορικό διάγγελμα του Ε. Βενιζέλου προς τους Σμυρνιούς τη 14η Μαΐου 1919)

«Η κατοχή της Σμύρνης δεν άρχισε με τους καλύτερους οιωνούς», αλλά με «δυσοίωνο προμήνυμα μελλοντικών δεινών», όπως σημειώνουν οι ιστορικοί.

                                    Σύντομο χρονικό

    Οκτώβριος-Νοέμβριος 1918: Στον Μούδρο της Λήμνου υπογράφεται η ανακωχή που τερματίζει τον πόλεμο των δυνάμεων της Αντάντ με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ελληνικά πλοία αγκυροβολούν μπροστά από το ανάκτορο των Σουλτάνων στην Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας ενθουσιασμό στον ελληνικό πληθυσμό.

    6 Μαΐου (22 Απριλίου με το παλιό ημερολόγιο) 1919: Το Συμμαχικό Συμβούλιο, που συνεδριάζει στο Παρίσι, αποφασίζει ο ελληνικός στρατός να καταλάβει τη Σμύρνη. Στον Βενιζέλο δίνεται το «πράσινο φως» για την απόβαση, προκειμένου να τηρηθεί η τάξη και να προστατευθεί ο χριστιανικός πληθυσμός της περιοχής.

    13 Μαΐου: Ο ελληνικός στρατός (Ι Μεραρχία), με τις οδηγίες της συμμαχικής στρατιωτικής διοίκησης, αποπλέει από τις Ελευθερές της Καβάλας προς τη Γέρα της Μυτιλήνης. Κατά το ταξίδι οι στρατιώτες πληροφορούνται από διάγγελμα του πρωθυπουργού και υπουργού Στρατιωτικών Βενιζέλου ότι προορισμός είναι «η μητρόπολις της Ιωνίας».

    14 Μαΐου: Παραδίδονται στις συμμαχικές δυνάμεις τα οθωμανικά φρούρια της Σμύρνης. Οι χριστιανοί συγκεντρώνονται στο προαύλιο της ορθόδοξης Μητρόπολης της Σμύρνης, όπου και διαβάζεται απελευθερωτική προκήρυξη του Βενιζέλου.

    15 Μαΐου: Το πρωί η ελληνική νηοπομπή φθάνει στη Σμύρνη και τα πρώτα στρατιωτικά τμήματα αποβιβάζονται στην προκυμαία. Προχωρούν προς τα παραλιακά προάστια, για να διαχωρίσουν χριστιανικές και μουσουλμανικές κοινότητες. Προκαλούνται επεισόδια και συγκρούσεις με Τούρκους στρατιώτες και πολίτες (σύνολο νεκρών και τραυματιών περίπου 200-350, ανάλογα με τις πηγές).

    16 Μαΐου: Παγιώνεται η ελληνική στρατιωτική κατοχή στα περίχωρα της Σμύρνης.

    Αύγουστος 1920: Υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών (κοντά στο Παρίσι) μεταξύ των νικητών του Α` Παγκοσμίου Πολέμου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η επικράτεια της τελευταίας περιοριζόταν στη Μικρά Ασία και τη διοίκηση της περιοχής Σμύρνης αναλάμβανε η Ελλάδα (το καθεστώς θα αποφασιζόταν πέντε χρόνια αργότερα). Αλλά...

   Οκτώβριος 1922: Υπογράφεται η ανακωχή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στα Μουδιανά της Προποντίδας. Έχει προηγηθεί η εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας και από το τελευταίο ελληνικό τμήμα. Ήττα και τραγωδία ολοκληρώνονται με την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων και του πληθυσμού από την Ανατολική Θράκη.